مقدمه

اگر با دنیای مراقبت از پوست آشنا باشید، احتمالاً نام ترتینوئین (Tretinoin) را شنیده‌اید؛ یکی از مؤثرترین مشتقات ویتامین A که برای درمان جوش، لک، چین‌وچروک و حتی شفاف‌سازی پوست کاربرد دارد. اما این ماده با همه‌ی فوایدش، اگر درست استفاده نشود، می‌تواند باعث تحریک و آسیب پوستی هم بشود.

 

۱. ترتینوئین چیست؟

ترتینوئین، با نام علمی رتینوئیک اسید (Retinoic Acid)، یکی از قوی‌ترین فرم‌های ویتامین A است که در دسته‌ی رتینوئیدها قرار می‌گیرد. برخلاف رتینول که به تدریج در پوست فعال می‌شود، ترتینوئین مستقیماً فعال است و اثرات سریع‌تری دارد، به همین دلیل معمولاً فقط با نسخه پزشک قابل تهیه است.

 

۲. کاربردهای اصلی ترتینوئین

✅ درمان آکنه (جوش)

اصلی‌ترین کاربرد ترتینوئین، درمان آکنه‌های التهابی و کومدونی است. این ماده باعث:
•    لایه‌برداری سطحی پوست
•    جلوگیری از مسدود شدن منافذ
•    کاهش التهاب و سرعت بخشیدن به بازسازی پوست می‌شود.

✅ کاهش لک‌ها و هایپرپیگمنتیشن

ترتینوئین با تحریک بازسازی سلولی، به مرور لک‌های تیره، آثار باقی‌مانده از جوش و لکه‌های ناشی از آفتاب را کاهش می‌دهد.

✅ مقابله با علائم پیری

این ماده با افزایش تولید کلاژن و بهبود بافت پوست، به کاهش خطوط سطحی، چروک‌ها و افتادگی خفیف پوست کمک می‌کند. به همین دلیل، بخشی از بسیاری از روتین‌های ضدپیری است.

 

۳. نحوه استفاده صحیح از ترتینوئین

استفاده از ترتینوئین نیاز به دقت بالا دارد:

▪️ شروع تدریجی

در ابتدا هفته‌ای ۲ تا ۳ بار استفاده کنید و بعد از عادت پوست، تعداد دفعات را بالا ببرید. (مثلاً تا یک شب در میان یا هر شب)

▪️ مقدار کم

فقط به اندازه‌ی یک نخود برای کل صورت کافی است. استفاده بیشتر باعث تحریک شدید می‌شود، نه اثر بیشتر!

▪️ فقط شب‌ها

ترتینوئین در برابر نور آفتاب ناپایدار است و می‌تواند پوست را حساس‌تر کند. حتماً فقط در شب استفاده شود.

▪️ استفاده روی پوست خشک

پس از شستن صورت، حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه صبر کنید تا پوست کاملاً خشک شود، سپس کرم را بزنید.

▪️ استفاده همزمان با مرطوب‌کننده

برای کاهش تحریک، می‌توانید قبل یا بعد از ترتینوئین از مرطوب‌کننده‌ی سبک و بی‌عطر استفاده کنید.

 

۴. عوارض رایج ترتینوئین

در شروع مصرف، ممکن است با این علائم روبرو شوید:
  •    خشکی شدید پوست
•    قرمزی، پوسته‌پوسته شدن یا سوزش خفیف
 •    افزایش موقتی جوش‌ها (معروف به retinoid purge)
این علائم معمولاً پس از چند هفته کاهش می‌یابند، اما در صورت تداوم یا شدت بالا، باید با پزشک مشورت شود.

 

۵. موارد منع مصرف و هشدارها
•    در دوران بارداری یا شیردهی از ترتینوئین استفاده نکنید.
•    همزمان با سایر لایه‌بردارهای قوی (مثل اسید گلیکولیک یا سالیسیلیک) با احتیاط بالا استفاده شود.
•    استفاده از ضدآفتاب روزانه با SPF بالا اجباری است، چون پوست بسیار حساس‌تر خواهد بود.
•    در افرادی که پوست خیلی خشک، حساس یا دچار اگزما هستند، مصرف باید با نظر پزشک انجام شود.

⸻

۶. چه کسانی نباید سراغ ترتینوئین بروند؟
•    افراد با پوست بیش از حد حساس یا تحریک‌پذیر
•    کسانی که در حال مصرف داروهای خاص پوستی هستند
•    افرادی که درمان‌های زیبایی (لیزر، میکرونیدلینگ، پیلینگ) انجام داده‌اند و هنوز پوست ترمیم نشده

 

جمع‌بندی

ترتینوئین یک ترکیب قوی و مؤثر برای سلامت، زیبایی و جوان‌سازی پوست است، اما استفاده از آن بدون آگاهی و دقت می‌تواند آسیب‌زا باشد. اگر به دنبال پوستی شفاف، یکنواخت و جوان هستید، مصرف این دارو با مشاوره تخصصی و رعایت اصول مصرف، می‌تواند نتایج فوق‌العاده‌ای به همراه داشته باشد.